این یعنی همان چیزی که من سالها قبل گفته بودم و الان می بینم در عمق ذهن خیلی ها این مطلب وجود دارد اما ترس و خود سانسوری اجازه طرح آنرا نمی داده است.
مقدمه را نیمه کاره رها کنم و وارد موضوع شوم.
در خصوص مبحث دموکراسی به چند روش می توان گفتگو کرد . من در این دو گفتار ، سخن را پی می گیرم:
گفتار اول
دموکراسی در زبان امام(س) و مقام معظم رهبری
گفتار دوم
موانع دموکراسی در ایران
در پایان نیز جمع بندی خواهم داشت.
گفتار اول
شناخت دیدگاه امام در باب دموکراسی بسیار مهم است زیرا پایه ریزی حکومتی که در آن مردم تصمیم گیر اصلی باشند و شعار شاخص آن استقلال بوده است تحت زعامت آن رهبر بزرگ صورت گرفته است.
با توجه به بیانات به جای مانده از امام و دقت در فضای حاکم بر مقطع حیات ایشان اینگونه
می نماید که نگاه امام به دموکراسی از زاویه تهدید بودن این تاسیس برای نظام نوپای جمهوری اسلامی بوده است.
امام بیم داشتند با طرح گسترده این واژه در فضای کشور زمینه نفوذ انحطاط از نوع غربی در کشور فراهم شود. لذا هر جا از امام سخنی در خصوص دموکراسی وجود دارد در نهی دموکراسی غرب است . به عبارت دیگر با پایان عمر با برکت امام امکان طرح دیدگاه های مثبتی از آن پیر فرزانه در باب دموکراسی، جدای از آنچه در غرب وجود دارد فراهم نشد.
من فکر می کنم از سویی نگرانی امام از حوزه نشینان، در محتاط کردن ایشان پیرامون ترویج دموکراسی نقش داشت و از دیگر سو لجن مال کردن دموکراسی برای جهان خارج از مرزهای غرب از سوی دولتهای غربی اجازه نمی داد به این زودیها در باب مفید بودن اصل دموکراسی سخنی راند.
سیری در صحیفه نور ما را به این برداشت می رساندکه آنچه از معظم له به جا مانده است زاویه دید منفی ایشان در این مهم را آشکار می نماید.
دموکراسی در زبان مقام معظم رهبری نیز تفاوتی با دیدگاه امام (ره) ندارد.
ایشان همواره مقابله با سوء استفاده غرب از دموکراسی را هدف حمله قرار داده اند. به نمونه ذیل توجه فرمایید:
"... اکنون دیگر ...مکتب لیبرال دموکراسی ... با همه هیمنه سیاسی، اقتصادی و نظامی خود، در مقابل جهانیان به زمین خورده است.
انقلاب اسلامی دو مدعی بزرگ ایدئولوژیک داشت که ... دیگری لیبرال دموکراسی غرب بود که براساس اندیشه ها و افکار خود برای مسائل دنیا برنامه ریزی می کردند.
با فروپاشی مارکسیسم، مکتب لیبرال دموکراسی غرب دچار وسوسه سلطه تک قطبی بر جهان و پیشبرد سیاستهای خود بدون وجود رقیب شد و همه دنیا را در اختیار خود می پنداشت.
مشکلات جاری دنیای غرب نشان دهنده وضعیت اقتصادی لیبرال دموکراسی غرب است...
نگاه رهبری نیز به دموکراسی از زاویه تهدید بودن این تاسیس برای نظام جمهوری اسلامی است. رهبری بیم دارند که با طرح گسترده این واژه در فضای کشور زمینه نفوذ انحطاط غرب در کشور فراهم شود.
همانند دوران حیات امام ،هر جا از رهبری سخنی در خصوص دموکراسی سراغ دارم در مقابله با نفوذ دموکراسی غرب است . در واقع تصور می کنم معظم له هنوز زمان را برای پرداختن به دموکراسی واقعی مناسب نمی بینند.
فکر می کنم همه با من هم عقیده باشند که نه امام ونه رهبری با اصل دموکراسی مخالف نبوده و نیستند بلکه نگران این مهم بوده و هستند که با بسط مباحث مربوط به دموکراسی، انحطاط غربی جامعه را فر اگیرد.شهید مطهری که تربیت شده امام راحل هستند بر این نکته تاکید خاص دارند:
در اوایل پیروزی انقلاب از شهید مطهری سؤال شد، عده ای واژه جمهوری دموکراتیک اسلامی را به کار می برند و گویا قصد امام از تأکید بر حذف کلمه دموکراتیک توجه دادن به تفاوتی است که در دموکراسی غربی و آزادی های اسلامی وجود دارد. لطفاً در این مورد توضیح دهید و تفاوت این واژه ها را مشخص کنید.
ایشان در جواب فرمودند: در اسلام، آزادی فردی و دموکراسی وجود دارد؛ منتها با تفاوتی که میان بینش اسلامی و بینش غربی وجود دارد.
وقتی که از جمهوری اسلامی سخن به میان می آوریم، به طور طبیعی آزادی و حقوق فردی و دموکراسی در بطن آن است.
مشابه همین نگرانی در خصوص آزادی نیز در بیان رهبری وجود دارد به جملات ذیل دقت فرمایید:
امروز همان کسانى که ادعاى آزادى مىکنند و دم از لیبرال بودن مىزنند، پیچیدهترین و دقیقترین و ظریفترین شیوهى کنترل را بر روى فرهنگ کشورهاى خودشان، بلکه سراسر دنیا، اعمال مىکنند و سعى دارند که فرهنگ خود را به کشورهاى دیگر منتقل و تزریق کنند. در این فرهنگ تحمیلى و تزریقى اسم آزادى هست، ولى حقیقتِ آزادى نیست؛ آزادى تا آنجا هست که با منافع سرمایهدارها و کمپانیها و مجموعههاى قدرتمند و ثروتمند و زرمند و زورمند جهانى اصطکاک پیدا نکند؛ اما این فرهنگ در قبال مسائل اخلاقى و فضیلت و... کاملاً آزاد است و در قبال تعدى و تجاوز به معنویت هم در آزادى مطلق است؛ لیکن حدود بسیار دقیق و سختگیرانهیى وجود دارد که به منافع قدرتهایى که منبع و منشأ این تزریق و تهاجم فرهنگى در جهان هستند، تعدى نشود.
گفتار دوم
موانع دموکراسی در ایران
روزی با دوستی دانشجو در اتوبوس شرکت واحد صحبت می کردیم. اتفاقی در جامعه افتاده بود که یادم نیست چه بود اما فراموش نمی کنم که دوستم با عصبانیت می گفت این افراد کسی مانند رضا خان را می خواهند...
قطعا این سخن فقط از او شنیده نشده است و این امر موید وجود روحیه ای رضا خان پسند در طیف گسترده ای از جامعه است . نگاه افراطی در اداره جامعه به صورت قاطع و برنده، شیوع گسترده ای در میان برخی طرفداران نظام دارد.
منکر ضرورت قاطعیت در اداره کشور نیستم اما افراط در این طرز تفکر خطر ناک است.
مانع دوم تحقق دموکراسی در ایران اینست که طیفی از آحاد جامعه و بخشی در جایگاه اداره کشور ظاهرا منادی گفتگو و تفاهم در جامعه هستند لیکن (به گمان من از روی سهو) وضعیت مطلوب را در این می بینند که هر آنچه ایشان می گویند در بست پذیرفته شده و نقد نشود.
من در فاصله زمانی طولانی به این نتیجه رسیده ام که درفضای چنین برداشتی فرد هرچه احمقتر و کودنتر باشد در چشم برخی مقبولیت بیشتری دارد. برداشت نابخردانه از ولایت پذیری نیز به این تفکر دامن زده و اکنون نیز می زند.
مشکل سوم در مسیر تحقق دموکراسی اینست که مناصبی در کشور خود را فرا جناحی معرفی
می نمایند و من یقین دارم که در این ادعا صادقند زیرا حفظ کشور را در این یافته اند ؛ اما مساله اینجاست که علی رغم اینکه تردیدی ندارند که مخالفان فکری خود را به چوب جناحی بودن برانند موافقان فکری خود را تحت عنوان حرکت در مسیر ارزشها می نوازند و آنها را جناحی قلمداد
نمی کنند.
صد البته این ناهنجاری ریشه در این امر نیز دارد که ما در این کشور ؛ در مرحله گذار از سنت به مدرنیته و ضرورت تحزب دچار تردید شدیدی هستیم .اخیرا آقای هاشمی رفسنجانی سخنرانی داشته است که تحزب را تقویت نموده است .
می دانیم که کنترل به مفهومی که اکنون در اذهان وجود دارد دیگر دردوران تحزب امکان نخواهد داشت آیا ناطق به این بعد هم اندیشیده است؟
ایشان با تاکید بر ضرورت تحزب در کشور، احزاب بزرگ، تاثیرگذار و با برنامه را از نیازهای امروز ایران
می خواند و اظهارمی دارد: مردم اگر می‌خواهند در سرنوشت کشور موثر باشند، بدانند بدون تحزب و کار تشکیلاتی این امر میسر نیست.
رئیس مجلس خبرگان رهبری، تعدد و تکثر احزاب در کشور را نشانه علاقمندی مردم و نخبگان به کار حزب میداند و تصریح می کند: نداشتن مرکزیت توسط احزاب بزرگ باعث تفرق نیروها در احزاب گوناگون شده است و می طلبد که فعالین حزبی برای وحدت و ائتلاف این احزاب راه حلی پیدا کنند.
رئس مجمع تشخیص مصلحت نظام یادآور می شود: در مقابل فعالین حزبی و مشوقان احزاب، افراد و گروههایی نیز وجود دارند که احزاب و کار تشکیلاتی را نمی پسندند، همانگونه که در حزب جمهوری اسلامی در بحبوبه انقلاب وجود داشتند، اما این، نباید باعث دلسردی و ناامیدی فعالان احزاب شود.
پس از انقلاب مشروطه، نقص اساسی، نبود احزاب قوی و سالم بود که باعث شد این جنبش به دست رضاخان نابود شود.
بخشی از ضعف فعالیت احزاب ناشی از خود احزاب و برداشت فعالین حزبی است .احزاب کشور باید فعالین و کادرهای حرفه ای داشته باشند که این افراد تا حد ممکن بتوانند فقط برای حزب کار کنند، برنامه بدهند و کادرسازی کنند.
نتیجه گیری
با مهم شمردن آنچه در باب نگرانی از سلطه غرب بر کشور از ناحیه الفاظ و عبارات زیبا همچون دموکراسی و آزادی وجود دارد و این نگرانی به خوبی قابل درک است اما مساله مهم و حیاتی برای امروز جامعه اسلامی اینست که تکلیف این عناصر ضروری باید مشخص گردد. لازمست باب گفتگو در این عرصه ها گسترده شود و دو اتفاق مهم رخ دهد:
اولا به صراحت و روشنی دیدگاه و برداشت هر کس از این امور اعلام گردد و در این زمینه هیچگونه دو پهلو گویی پذیرفته نباشد.
ثانیاآنچه از سوی همه عقلای جامعه که تبلور آن در مجلس شورای اسلامی است پذیرفته می گردد به شکل قوانین روشن و قاطع برای نهادینه کردن آزادی و دموکراسی در کشور وضع گردیده و ضمانت اجرای لازم برای مجازات متخلفین از قانون در هر رده و جایگاهی تعیین شود.
گذشت سی سال از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی نشان از ورود در دوران بلوغ فکری این نظام است. اکنون زمان برخورد فکری از نوع دهه های قبل نیست. مسامحه و جدی نگرفتن ضرورت زیر ساخت سازی برای تبیین جامعه مدنی به هیچ عنوان پذیرفته نیست .
دوباره باید تمرین دموکراسی را از سر گرفت . برای آغازی دوباره باید کسانی بر سر کار آیند که با این مقولات آشنایند و عهد کرده اند کوتاه نیایند.
خاتمی در سخنرانی اخیر خود در لرستان گفت:
هرچه دارم از آن ملت است و همواره به عنوان سرباز کوچک در خدمت ملت خواهم بود. طبعا در هر کجا که بدانم موثر هستم و می‌توانم نقشی داشته باشم هیچ چیزی ندارم که به خاطر آن بخواهم عافیت‌طلبانه از صحنه کنار بکشم
ما به هیچ وجه از عرصه کنار نمی‌کشیم و در خدمت مردم خواهیم بود. در اینکه باید وضعیت کنونی تغییر کند تردیدی نداریم و خواست ملت نیز همین است. کسانی‌که دل‌شان برای انقلاب می‌سوزد به این مساله واقف هستند، باید بپذیرند تغییرات باید ایجاد شود و مسیر درست‌تری برای حفظ ارزش‌های انقلاب و عظمت ایران انتخاب و اتخاذ شود.
منتظر نظرات سازنده خوانندگان می مانم.فعلا
|
